ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ - Ναός Αγίου Δημητρίου

Το 324 μ.Χ. οι χριστιανοί της Θεσσαλονίκης έκτισαν ένα μικρό ναό για να τιμήσουν τον συμπολίτη τους μεγαλομάρτυρα Δημήτριο, στο χώρο όπου σύμφωνα με την παράδοση είχε ταφεί. Όταν θεραπεύτηκε από ασθένεια, χάρη στο μύρο που ανάβλυζε, ο έπαρχος του Ιλυρρικού Λεόντιος, για να ευχαριστήσει τον Άγιο έκτισε, γύρω στο 413 μ.Χ. νέο επιβλητικό ναό. Ο νέος ναός υπέστη πολλές δοκιμασίες και λεηλασίες, με σημαντικότερη την καταστροφή επί αυτοκράτορος Ηρακλείου (610-641). Ανοικοδομήθηκε και διασώθηκε μέχρι την πυρκαϊά της Θεσσαλονίκης το 1917. Ο ναός του Αγίου Δημητρίου αναστηλώθηκε εκ βάθρων και παραδόθηκε στους πιστούς 26 Οκτωβρίου 1949, την ημέρα της γιορτής του "προστάτη" της Θεσσαλονίκης (Πολιτιστικός Χάρτης της Θεσσαλονίκης - Εκδόσεις Ιανός).

Το 1492, στην περίοδο της τουρκοκρατίας, οι Τούρκοι μετέτρεψαν το ναό σε τζαμί («Κασιμιέ τζαμί»).

Κατά τον αρχιτεκτονικό τύπο, ο Άγιος Δημήτριος είναι πεντάκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, με ένα εγκάρσιο κλίτος στα ανατολικά.

Αμέσως μετά την είσοδο στον κυρίως ναό, ψηλά στο αριστερό πεσσό είναι τοποθετημένη μαρμάρινος σαρκοφάγος φλωρεντιανής τέχνης και προέλευσης όπου είχαν εναποτεθεί το 1481 τα οστά του Θεσσαλονικέα προκρίτου Λουκά Σπανδούνη. Πιό μέσα, πίσω από τον πεσσό, βρίσκεται ενσωματωμένο τμήμα ρωμαϊκού λουτρού με δύο χώρους που έχουν διαμορφωθεί σε παρεκκλήσι με το κενοτάφιο του αγίου.

Πιο μέσα, στο κεντρικό κλίτος αριστερά, υπάρχει στο δάπεδο η εξαγωνική μαρμάρινη βάση του κιβωρίου που περιείχε στα βυζαντινά χρόνια λείψανα του αγίου Δημητρίου. Το ιερό χωρίζεται από τον κυρίως ναό με χαμηλό τέμπλο, που σχηματίζεται από μαρμάρινα θωράκια, όπως στις παλαιοχριστιανικές εκκλησίες. Τέλος, στη νοτιοανατολική γωνία του κτίσματος είναι προσαρτημένο το παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου, μικρή τρίκλιτη βασιλική του 14ου αιώνα.